Tourette sendromu çocukluk döneminde başlayan karmaşık bir genetik bozukluk olarak tanımlanır. Bu sendrom adını Fransız nörolog Georges Gilles de la Tourette’ten almıştır. İlk belirtiler genellikle 2-15 yaş aralığında ortaya çıkar. Erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha yaygındır.
Tourette sendromu olan bireyler, çeşitli motor tikler ve vokal tikler yaşayabilir. Motor tikler göz kırpma, yüz buruşturma, omuz silkme gibi istemsiz hareketler içerir. Vokal tikler ise boğaz temizleme, öksürme, burun çekme, bazı kelimeleri ve sesleri tekrarlama gibi durumları kapsar. Bu tikler, zamanla değişiklik gösterebilir ve bazen yoğunlaşabilir veya hafifleyebilir. Bu tanı bir kişinin bir yıldan uzun süredir motor ve vokal tiklere sahip olması durumunda konulabilir.
Tourette sendrom tedavisi tam olarak yapılamamaktadır. Bununla beraber belirtilerin yönetilmesi ve kişinin yaşam kalitesinin artırılması için bazı tedavi yöntemleri uygulanabilir. Tedavi bireyin yaşadığı tiklerin şiddetine ve bu tiklerin günlük yaşamını etkileme seviyesine bağlı olarak belirlenir. Bu tedaviler arasında şunlar yer alabilir:
- İlaç Tedavisi
Tiklerin şiddetini azaltmada dopamin antagonistleri ve antipsikotikler etkilidir. Tiklerin ve eşlik eden dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) yönetiminde alfa-2 adrenerjik agonistler yardımcı olabilir. Özellikle belirli kas gruplarındaki tikler botulinum toksin (botoks) uygulaması kullanılır.
- Davranışsal Tedaviler
Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT) tiklerin farkındalığını artırarak ve tiklere yanıt olarak daha uygun davranışlar geliştirerek tiklerin kontrol altına alınmasını sağlar. Alışkanlık değiştirme terapisi bireyin tiklerini yönetebilmesini, yerine daha az belirgin bir hareket yapmasını öğretir.
Bunların yanı sıra bu sendroma sahip kişilerde stres tiklerde artışa yol açabilir. Stresten uzaklaşmak, uykuyu düzenlemek ve egzersizler sendromun etkilerini azaltabilmektedir.
Tourette Sendromu Nedir?
Tourette sendromu çocukluk çağında başlayan, istemsiz ve tekrarlayıcı motor ve vokal tiklerle karakterize edilen bir nörolojik bozukluktur. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun bu sendromun gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir.
Tourette sendromu nasıl olunur? Genetik yatkınlık bu sendromun gelişiminde önemli bir rol oynar. Ailede benzer tik bozuklukları olan bireylerin bulunması, risk faktörleri arasında yer alır. Sorunun nedenleri için çevresel faktörler ve nörotransmitterlerin (özellikle dopamin) rolü de araştırılmaktadır.
Tourette sendromuna dair “sonradan olur mu” sorusu sıkça merak edilenlerdendir. Bu sorun en sık çocukluk döneminde, çoğunlukla 5-7 yaşları arasında başlar. Ancak, bazı nadir durumlarda belirtiler ergenlik veya yetişkinlik döneminde de başlayabilir. Bu durum, tiklerin çocukluktan itibaren hafif olması ve fark edilmemesiyle de ilişkili olabilir. Kızlarda da görülebilir ancak erkek çocuklarda tik bozukluğu daha yaygındır.
Tourette sendromunun tedavisi var mı? Evet, kesin bir tedavisi olmasa da belirtileri kontrol altına almak ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Bu yöntemler arasında ilaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi (CBT) ve destekleyici tedaviler bulunmaktadır.
Tikler kaç yaşında geçer? sorusu da bu durumdan mustarip kişilerce merak edilenler arasındadır. Tikler genellikle ergenlik döneminde azalır ve yetişkinlikte tamamen kaybolabilir. Ancak, bazı bireylerde tikler hayat boyu devam edebilir. Tourette sendromunda tiklerin seyri ve şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterebilir.
Bu sendromuntanısı klinik değerlendirmenin yanı sıra ayrıntılı hasta öyküsü ve fizik muayene ile konur. Kesin bir laboratuvar testi bulunmamaktadır. Ancak diğer nörolojik ve psikiyatrik bozuklukları ekarte etmek için bazı testler yapılabilir.